فیلم مجبوریم از رضا درمیشیان ، بازتاب دردمندانه قضاوت و الزام هایی از سر ناچاری به گاه بحران های اجتماعی - وبلاگ فرافایلی

به گزارش وبلاگ فرافایلی، مدت زیادی بود که فیلم ایرانی نمی دیدم. چند روز پیش فیلم مرد بازنده را دیدم که از چیزی که تصور می کردم، بهتر بود و امروز فیلم مجبوریم را.

فیلم مجبوریم را رضا درمیشیان ساخته که همیشه دغدغه ساختن فیلم اجتماعی را داشته و در کارنامه اش فیلم های لانتوری و عصبانی نیستم را دارد.

این بار به نظرم مجبوریم بهتر و واقع گراتر از دو فیلم مشهور دیگر او شده است.

فیلم مجبوریم مناسب سرگرمی روز تعطیل شاید نباشد، چون همان بازنمایی دردهای اجتماعی در آن به چشم می خورد. چیزی که البته برخی دوست دارند که از آن به عنوان به اصطلاح سیاه نمایی یاد کنند. اما سوژه ای که فیلم دارد دراماتیزه و غلو شده نیست و تقریبا هر پزشکی داستان های مشابه فیلم را زیاد به خاطر دارد.

فیلم مجبوریم انبوهی از هنرپیشه های مشهور دارد. منتها از این هنرپیشه ها مثل بازیگران فیلم مانند فاطمه معتمدآریا - نگار جواهریان - پارسا پیروزفر - بهمن فرمان آرا -ژاله علو - بابک کریمی - همایون ارشادی - رضا بهبودی استفاده نمایشی و ابزاری نشده و به هر یک نقش های فراخورشان داده شده.

داستان کلی فیلم همان طور که در دیالوگ های یکی از سکانس های پایانی تعیین است در مورد نسبت قانون و اخلاق و تصمیم های سخت است.

شما می توانید در چهارچوب قانون عمل کنید، اما خودتان بدانید که اخلاق گرا عمل نمی کنید و بار از دوش کسی برنمی دارید یا می توانید یک قانون یا اصول شخصی برای خودتان تعریف کنید و تلاش کنید با اتکا به این قانون شخصی و اخلاق گرایی درونی تلاش کنید که در شرایطی که نمی توانید کلیت جامعه را تغییر بدهید، دست کم برخی مسائل را تعدیل کنید.

این تعدیل البته صرفا در حد پاک کردن صورت سؤالات است و وقتی اقشاری از جامعه مجبور می شوند، معضلات را قابل تحمل کنند، نباید انتظار چیزهایی مانند کاهش جرم یا ارتقای شرایط سعادتمندی و احساس خوشبختی در جامعه باشید.

در فیلم دکتر پندار با بازی فاطمه معتمدآریا، تلاش می کند که به جای یک تماشاگر بی فاوت، مطابق اخلاق و ضروریاتی که خودش تعریف می کند به جامعه و افراد کمک کند.

همکار متخصص بیهوشی اش که مدتی در فرنگ بوده، متناسب با جامعه ای که مدتی در آن به سر می برده، مفاد رعایت اخلاق پزشکی بیشتر در ذهنش برجسته است.

خانم وکیل داستان سارا (نگار جواهریان)، بندهای قانون و حقوق اساسی بشر ملکه ذهنش است و وقتی کتاب اعلامیه جهانی حقوق بشر و تاریخچه آن با ترجمه محمد جعفر پیونده را در دستش می بینیم، از مشرب فکری او اطمینان کسب می کنیم و متوجه می شویم که او فکر می کند که حقوق اساسی بشر چیزی قابل مذاکره و تعدیل و سلب شدن نیستند و در هر شرایطی باید به آنها احترام گذاشت.

با پزشک قانونی (پارسا پیروفر) روبرو هستیم که به تناسب کیس های متعددی که دیده، حالتی عملگراتر دارد و راه پیشرفت پرونده را خانم وکیل نشان می دهد.

اما قهرمان داستان گلبهار (پردیس احمدیه) است. دختر کارتون خوابی قربانی سوء استفاده که جامعه هیچ کمکی نمی تواند به او کمک کند، مگر اینکه با سلب حقی از او، دیگر پتاسیل ابزار جرم واقع شدن را از او بگیرد.

ستاره های دیگر فیلم نقش های کوتاه تری دارند، اما حتی نقش کوتاه ژواله علو به عنوان مادر دکتر پندار هم دلنشین از آب درآمده است.

فیلم می خواهد بگوید که در تندبادهای اجتماعی شهروندان مجبور به انتخاب هایی سخت و ناگزیر می شوند. انتخاب هایی که ممکن است مطابق قانون یا اخلاق نباشند و از دید دیگری کاملا اشتباه هستند.

و اتفاقا لایه هایی از جامعه مجبور به تصمیم های سخت می شوند که شاید نخبه ترین و بهترین اقشار آن باشند. وگرنه عمل به نص قانون و بی تفاوت نشستن و رفع مسئولیت کردن بسیار آسان تر و کم دردسرتر است.

شاید رضا درمیشیان می خواسته بگوید که تا زمانی که شرایط به گونه ای باشد که انتخاب ها و خیرخواهی ها از سر اجبار و استیصال باشند، نتیجه ها هم خاکستری و بغض آلود و از جهاتی ظالمانه هستند.

از دید پزشکی داستانی که روایت می شود تا حد زیادی درست و واقع گرا از آب درآمده. مطابق تقدیم آخر فیلم متوجه می شویم که پدر درمیشیان، پزشک بوده و ایشان احتمالا با چنین زمینه ای و مشاوره های جانبی توانسته سوژه ای که در ذهنش بوده را بپرورد.

به گمانم شخصیت مجتبی می توانست بهتر و چندبعدی تر پرداخت شود و یک مقدار درک این شخصیت بزهکار فیلم برای من سخت بود.

کلا فیلم مجبوریم نسبت به مثلا فیلم لانتوری درمیشیان، جهش قابل ملاحظه ای محسوب می شود و دیگر آن حالت شعارزدگی یا مصنوعی بودن را من حس نکردم.

صحنه های مربوط به محله های و پاتوق های معتادان و خیابان خواب ها در فیلم دردناک، اما واجب بوده اند.

اما سؤال آخر این است که در سینما باید کژی ها و دردهای جامعه را با این غلظت نمایش بدهیم یا خیر؟ اصلا آیا درمیشیان بر غلظت سیاهی افزوده و روایت اش دراماتیزه بوده یا صرفا آینه ای نمایاننده واقعیات بوده است؟

آیا کار او سیاه نمایی است؟ آیا برای جامعه افسرده باید فیلم سرگرم کننده ساخت؟ یا احیانا اگر فیلمی آکنده از دردهای اجتماعی می سازیم باید به همان مقدار صحنه های شیک محله های بالا و افراد خوب چهره در کنارش بگنجانیم، تا تحمل درد برای مخاطب فیلم، ساده شود؟

هر کس نظری دارد، همچنانکه هر کارگردانی تعهد خاصی برای خودش تعریف می کند. شاید از جایی به بعد، برای فیلمساز مهم نباشد که دیگران نیت اش را چطور تفسیر کنند!