منابع آبی استان گرفتار چاه های غیرمجاز - وبلاگ فرافایلی

به گزارش وبلاگ فرافایلی، خدیجه ستارزاده- البرز- خبرنگار:خشکسالی و مسائل مربوط به کمبود آب در سال های اخیر یک پدیده عمومی در کل کشور شده و با توجه به این که کشاورزی پرمصرف ترین بخش است، تغییراتی در روش های تولید و پرورش این بخش و همچنین نظارت بیشتر در خصوص چاه های غیرمجاز به عنوان راه چاره ارائه شده و به اجرا درآمده است.

در البرز نیز مانند دیگر استان های کشور حفر چاه های غیرمجاز و برداشت بی رویه از آنها در زمین های کشاورزی یکی از آسیب های جدی بوده که مورد توجه مسئولان و جمع آوری و ساماندهی این بخش در دستور کار متولیان قرار گرفته است. البته حفر چاه های غیرمجاز فقط در بخش کشاورزی نیست و در برخی باغ ویلاها برای تامین آب مصرفی و پر کردن استخرهای شخصی نیز این کار غیرمجاز انجام می گردد که البته میزان برداشت از این چاه ها به اندازه مصرف کشاورزی نیست، اما با توجه به این که در هر صورت با برداشت غیرمجاز و غیراصولی از آب های زیرزمینی با افت سطح آب های زیرزمینی باعث آسیب به منابع زیرزمینی هستند، مسدود و یا تبدیل به مجاز کردن آنها توسط شرکت آب منطقه ای انجام می گردد.

• غفلت از منابع زیرزمینی

یک کارشناس منابع آب با اشاره به نیاز و وابستگی کشور به منابع آب زیرزمینی می گوید: اکنون بیش از 50 درصد نیازهای آبی کشور به منابع آب زیرزمینی وابسته است. بهنام نوروزیان می افزاید: جدای از کلان شهرها که نیازهای شرب آنها بیشتر از آب های سطحی تأمین می گردد، بسیاری از شهرها و به ویژه روستاهای کشور به آب های زیرزمینی وابسته هستند که نیاز آب شرب را تأمین می کند، بنابراین منابع زیرزمینی در تأمین آب شرب بسیار معین کننده و مهم هستند. وی با بیان این که در کلان شهرها، به دلیل افزایش جمعیت و نیازهای انسانی، مسأله آب شرب اهمیت بیشتری دارد، می گوید: مساله مهم بعدی اهمیت آب زیرزمینی است که به استراتژیک بودن این منبع برمی گردد و برای حفظ آن باید تلاش گردد.

نوروزیان با بیان این که در بسیاری از مناطق جهان، آب های زیرزمینی به عنوان منابع استراتژیک به شمار می آیند و می توانند در شرایط کمبود آب و خشکسالی طولانی مورد استفاده قرار بگیرند و یک پناهگاه محسوب می شوند، می گوید: اما ما در کشور این موضوع را رعایت نکرده ایم و از گذشته تاکنون عملاً در کشور بدون توجه به این مسأله از منابع آب زیرزمینی استفاده می گردد.

• تغییر در روش های کشت

یک کارشناس کشاورزی نیز با اشاره به استفاده عمده آب های زیرزمینی در بخش کشاورزی می گوید: حفر چاه های غیرمجاز از دوران قبل انجام می شده، اما با توجه به بحرانی شدن شرایط اقلیمی در سال های اخیر، این امر مورد توجه مسئولان امر قرار گرفته است. مرتضی نادری می افزاید: اکنون با در نظر دریافت نیاز مبرم به محصولات و بخش کشاورزی و همچنین بحث اشتغال، با در نظر دریافت حفظ منابع زیرزمینی و مسدود کردن چاه های غیرمجاز، برای ادامه فعالیت در بخش کشاورزی باید تغییرات زیربنایی در روش های کشت داده گردد تا هر 2 هدف محقق گردد. نادری می گوید: وزارت جهاد کشاورزی برنامه ها و الگوهای کشت و همچنین تسهیلات خوبی در این زمینه به متقاضیان و فعالان کشاورزی داده تا با اجرایی شدن آنها در به حداقل رساندن مصرف آب اقدامگردد.

• تعداد چاه های مجاز و غیرمجاز

رئیس گروه حفاظت از منابع آب زیرزمینی استان البرز و کارشناس فنی کمیسیون رسیدگی به صدور پروانه ها با بیان این که حدود 5634 حلقه چاه مجاز با تخلیه 637 میلیون متر مکعب در استان وجود دارد، می گوید: این آمار متغیر است و بر اساس بخشنامه های جدید تعدادی از غیرمجازها به مجاز و بالعکس تبدیل می شوند. محمد جهانشاهی با بیان این که آمارگیری جدید از چاه ها به تازگی انجام شده و در واحد مطالعات در حال بررسی است، می افزاید: طبق آخرین آمار سال 89، حدود 11 هزار و 450 حلقه چاه غیرمجاز در استان داشتیم که با برداشت حدود 303 میلیون مترمکعب در سال در حال تخلیه آبخوان هستند.

وی می گوید: برای مقابله با چاه های غیرمجاز دستورالعمل ها و اقدامات مختلفی داریم که اولین و مهم ترین گام اطلاع رسانی در این زمینه از طریق جراید، برگزاری جلسات مختلف با شوراهای روستاها، رسانه ها، صدا و سیما و نیروی انتظامی است که در این جلسات علت برخوردها و تبعات برداشت های غیرمجاز در آینده برای آنها توضیح داده می گردد. وی اظهار می کند: اطلاع رسانی یکی از پروژه های پانزده گانه احیا و تعادل بخشی است که بخش بزرگی از بودجه اصلی را به خود اختصاص داده است.

جهانشاهی با بیان این که قدم دوم گشت و بازرسی است، می گوید: 20 اکیپ گشت و بازرسی داریم که با نظارت در استان در صورت مشاهده برداشت چاه ها بیش از میزان بهره برداری معین شده چاه های مجاز و یا مشاهده چاه های فاقد پروانه و غیرمجاز گزارش می دهند و در صورت اثبات تخلف با آنها برخورد قانونی می گردد. چاه هایی هم که بیشتر از میزان بهره برداری برداشت می کنند جریمه خسارت به آبخوان از آنها دریافت می گردد. رئیس گروه حفاظت از منابع آب زیرزمینی استان البرز بیان می کند: از پروژه های دیگر ما انسداد چاه های غیرمجاز است و از سالی که طرح احیا و تعادل بخشی کلید خورده، حدود 2038 حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است.

• چاه های فرم یک و فرم 5

رئیس گروه حفاظت از منابع آب زیرزمینی استان البرز می گوید: از 11 هزار و 450 حلقه چاه طبق آمار سال 89 که برخی از آنها فرم یک و برخی فرم 5 هستند. وی در توضیح این امر می گوید: چاه هایی که حفر آنها قبل از سال 85 بوده و در آمار وزارت نیرو هستند و قانون برای آنها فرایندی معین کرده فرم یک محسوب می شوند و چاه هایی که در آمار وزارت نیرو نیستند، اما ادعای مالکین آنها این است که حفر آنها قبل از سال 85 است و در سالی که فراخوان داده شده مراجعه کرده و کد رهگیری دریافت کرده اند، چاه های فرم 5 محسوب می شوند.

جهانشاهی اظهار می کند: با توجه به مجوزهایی که بر اساس فرایندها باید از شورای حفاظت گرفته می شد، از یک ماه قبل برای معین تکلیف چاه های غیرمجاز محفوره قبل از سال 85 اقدام کردیم. 904 چاه غیرمجاز قبل از سال 85 داریم که ثبت وزارت نیرو دارند و معین تکلیف آنها شروع شده است. گزارش امور برای این چاه ها تهیه و پرونده آنها در ستاد و کمیسیون تصمیم گیری می گردد و طبق ابلاغیه وزارت نیرو به هرکدام از آنها 25 مترمکعب در شبانه روز تخصیص داده می گردد.

کارشناس فنی کمیسیون رسیدگی به صدور پروانه ها می گوید: طبق آخرین آمار 2003 حلقه چاه فرم 5 نیز در استان داریم و براساس جلسه کمیته راهبری که چندی پیش برگزار شد، معین شد معین تکلیف آنها باید انجام گردد و اکنون از طریق مشاور و پیمانکار گشت و بازرسی گزارش آنها برای رسیدگی و مراحل قانونی در حال اجرا و پیگیری است. جهانشاهی می افزاید: حدود 6هزار حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد که باید مسدود شوند و طبق برنامه ریزی اعتبارات ویژه ای از منابع داخلی شرکت برای این کار تخصیص داده شده و همه این اقدامات برای این است که احیا و تعادل بخشی به بهترین شکل انجام گردد و میزان افت کاهش یافته و به صفر برسد.

• بیشترین آمار چاه های غیرمجاز در بخش کشاورزی

رئیس گروه حفاظت از منابع آب زیرزمینی استان البرز در خصوص آمار چاه های غیرمجاز در بخش های مختلف می گوید: از 11هزار و 450 حلقه چاه غیرمجاز در استان 7490 حلقه در بخش کشاورزی است که از نظر تعداد حدود 65 درصد و از نظر حجمی حدود 61 درصد را به خود اختصاص می دهد، چراکه میزان تخلیه چاه های کشاورزی غیرمجاز حدود 98/184 مترمکعب است. محمد جهانشاهی می افزاید: طبق آمار 3002 حلقه چاه غیرمجاز با تخلیه 28/29 مترمکعب هم در بخش صنعت، خدمات و سایر داریم که باغ ویلاها هم جزو این بخش هستند. این چاه ها از نظر تعداد 2/26 و از نظر حجمی 65/9 فعال هستند.

وی می گوید: 51 حلقه چاه غیرمجاز با تخلیه 07/2 نیز در بخش شرب و بهداشت در استان داریم که از نظر تعداد 44/0 و از نظر حجمی 68/0 درصد تاثیرگذارند. جهانشاهی در خصوص نظارت بر فعالیت این چاه ها می گوید: مشاور ناظر و پیمانکار گشت و بازرسی به طور مستمر بر همه این چاه ها نظارت دارد و اگر این کنتورها معیوب باشند، به بخش ستادی اعلام و رفع عیب می شوند و چاه هایی هم که کنتور ندارند برای نصب کنتور اقدام می گردد. جهانشاهی با بیان این که از 2 سال قبل برای نصب کنتور هوشمند اقدام شده است، می افزاید: از سال 94 تاکنون حدود 1296 کنتور هوشمند نصب شده و در برنامه داریم تا 3 سال آینده همه چاه ها کنتوردار شوند. وی با اشاره به این که پروانه بهره برداری از چاه های مجاز 3 ساله تمدید می گردد، می گوید: ما فعلا پروانه های بهره برداری را یک ساله تمدید می کنیم تا نظارت بهتری بر چاه ها انجام گردد.

• معین تکلیف چاه های قدیمی

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان البرز با بیان این که متولی نظارت بر چاه های غیرمجاز و فاقد پروانه و همچنین برخورد قهری و قضایی در این زمینه، شرکت آب منطقه ای است می گوید: در شرکت آب منطقه ای کمیسیون صدور پروانه ها برگزار می گردد که این کمیسیون با حضور یک کننده از آب منطقه ای، حقوق قضایی و جهاد کشاورزی برگزار می گردد و جهاد کشاورزی به عنوان مدافع بخش کشاورزی ملزم به دفاع از اینحوزه است.

به گزارش وبلاگ فرافایلی حجت الله رضایی می افزاید: جهاد کشاورزی بر اساس قانون از چاه هایی که قدمت و سابقه بهره برداری طولانی دارند و قبل از سال 85 حفر شده اند و آب منطقه ای هم آمار آنها را دارد، دفاع می کند. رضایی با بیان این که بر اساس قانون، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی مکلف شده اند برای معین تکلیف و ساماندهی این چاه های قدیمی اقدام کنند، می گوید: ما موظف به پیگیری و ارائه نظریه کارشناسی هستیم تا با تصویب در کمیسیون بتوانند مجوز بگیرند. اما چاه هایی که سابقه آماری ندارند و یا بعد از سال 85 حفر شده اند قانون معین کرده که باید مسدود شوند و در این زمینه متولی قهری و قانونی شرکت آب منطقه ای است.

رضایی در پاسخ به این که چه تعداد چاه غیرمجاز در بخش کشاورزی در استان داریم می گوید: ما آمار مکتوب و اعلام شده ای نداریم، اما طبق آنچه ما از آن اطلاع داریم، چاه های دارای پروانه بهره برداری استان که دردسر و دغدغه ای ندارند، حدود 2200 حلقه مجاز است، اما شرکت آب منطقه ای اظهار می کند به جز این 2200 حلقه چاه مجاز، بالای 10 هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان داریم که حدود 900 حلقه از آن قابلیت تبدیل شدن از فاقد پروانه به مجاز را دارند. وی می افزاید: برای چاه هایی هم که سابقه آماری دارند و از قبل فعال بوده اند و در بخش کشاورزی استفاده می شدند، توسط آب منطقه ای تشکیل پرونده شده و با طرح در کمیسیون مراحل اداری برای مجاز شدن را طیمی کنند. مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی البرز اظهار می کند: عمده چاه های غیرمجاز در مناطق باغ ویلایی هستند که با حداقل دبی استفاده می شوند، اما در هر صورت این چاه ها از منابع آب غیرمجاز برداشت می کنند که شرکت آب منطقه ای پیگیر مسدود کردن و جلوگیری از این مصارف غیرمجاز است.